چگونه طوفان فکری کسب و کار را هدایت می کند؟
7 آذر 1404
شاید می خواهید یک کسب و کار کوچک راه اندازی کنید؛ اما هیچ ایده ای برای راه اندازی ندارید. اینجاست که طوفان فکری یا همان بارش ذهنی وارد میشود. این کار یک راه عالی برای به جریان انداختن خلاقیت ها و ایجاد فضایی برای ارائه ایده های جدید است. در صورتی که به این تکنیک با ذهن باز و بدون قضاوت پرداخته شود به موفقیت در کسب و کار بسیار کمک خواهد کرد. با استفاده از تکنیک طوفان فکری می توان از رقبا پیشی گرفت.
با ما در این مطلب از منتورلایو همراه باشید تا چند و چون این تکنیک را با هم بررسی کنیم.
تکنیک طوفان فکری چیست؟
اولین بار الکس آزبورن، مدیر تبلیغاتی آمریکایی بود که تکنیک بارش ذهنی را مطرح کرد و در کتاب خود در مورد آن نوشت. این تکنیک فرآیندی خلاقانه است که در آن فرد یا گروهی در مورد یک مشکل راه حل هایی را ارائه می دهند. معمولاً این اتفاق در مراحل ابتدایی یک پروژه ایجاد می شود و هدف آن رسیدن به تعداد زیادی ایده برای کمک به تعریف مشکل و همه راه حل های خلاقانه ممکن است. شما می توانید با استفاده از یک تخته سفید، نرم افزار آنلاین یا فقط یک تکه کاغذ و یک خودکار طوفان فکری کنید. برای رسیدن به هدف، نباید از ایده ای انتقاد یا آن را تشویق کرد. قضاوت و تحلیل جلوی تولید ایده را می گیرد و نمی گذارد خلاقیت، خودش را نشان بدهد.
چرا باید از بارش ذهنی استفاده کرد؟
رفتارهای اشتباه در گروه می تواند کار روش های متعارف حل مسئله گروهی را خراب کند. شروع کردن حل مسئله با فرآیندی ساختار یافته و تحلیلی خیلی اهمیت دارد؛ اما ممکن است گروه را به سوی ایده های نصفه نیمه و پیش پا افتاده ببرد. در مقابل، این تکنیک محیط آزادی را فراهم می کند که همه در آن به مشارکت تشویق می شوند. از ایده های عجیب و غریب استقبال می شود و همین ها اساس ایده های بعدی می شوند. همه به همکاری ترغیب می شوند و این گونه انبوهی از راه حل های خلاقانه ایجاد می شوند.
وقتی برای حل مسائل از این تکنیک استفاده می شود، تجارب متنوع اعضای تیم را هم وارد بازی می کنید. با این کار باعث پیدا شدن ایده های بهتری می شود. در نتیجه راه حل های بهتری برای مشکلات پیدا خواهید کرد.
بارش ذهنی می تواند بسیار مؤثر باشد؛ اما نکته مهم این است که با ذهن باز و بدون قضاوت به آن بپردازید. اگر غیر از این باشد هیچ کس صدایش در نمی آید، کیفیت و کمیت ایده ها افت می کند و روحیه همه تضعیف خواهد شد.
اصول جلسات طوفان های فکری موثر
طوفان ذهنی در طول سال ها تکامل یافته است. اصل اساسی آزبورن مجموعه ای عالی از دستورالعمل ها هنگام اجرای جلسات هستند. این اصول مهم عبارتند از:
- به دنبال کمیت بروید. در حین طوفان های فکری، ممکن است احساس کنید که می خواهید فقط روی تعداد کمی از ایده ها تمرکز کنید (سعی کنید در برابر این تمایل مقاومت کنید). ارائه هر چه بیشتر ایده ها به شما کمک می کند راه حل های جدیدی را پیدا کنید و می توانید ایده های قدیمی خود را برای رسیدن به ایده های بهتر دنبال کنید.
- ایده ها را قضاوت نکنید. می توان خلاقیت را با قضاوت کردن کاهش داد. وقتی در مورد کیفیت هر ایده ای که دارید نگران هستید، اغلب نمی توانید ایده های مناسبی ارائه کنید. برای طوفان های فکری مؤثر، به خودتان اجازه دهید آزادانه فکر کنید.
- این تکنیک را به صورت گروهی انجام دهید. در صورت امکان، طوفان فکری را با حداقل یک نفر دیگر امتحان کنید. ذهن هر کس کمی متفاوت است و وجود چند نفر در تیم اغلب بهترین راه برای کشف ایده هایی است که در طوفان های فکری فردی به آن ها نمی رسید.
- از ایده های دیوانه کننده استقبال کنید. تشویق اعضای تیم به تفکر خارج از چارچوب و معرفی ایده های عجیب راه را به روی راه حل های جدید و مبتکرانه ای باز می کند که ممکن است بلیط موفقیت شما باشد.
- ایده ها را ترکیب، اصلاح و بهبود بخشید. ایده ها را بسازید و بین پیشنهادات مختلف ارتباط برقرار کنید تا روند حل مشکل را پیش ببرد.
چگونه از طوفان فکری بهترین نتیجه را بگیریم؟
علی رغم آن چه که بسیاری ممکن است فکر کنند، بارش ذهنی فقط یافتن ایده ها و امید به ماندگاری آن ها نیست. جلسات این تکنیک به یک هدف روشن و یک رویکرد روشمند برای بهترین نتایج نیاز دارند. بدون داشتن استراتژی، برگزاری جلسات فکری فقط اتلاف وقت است. هنگام آماده شدن برای جلسه طوفان ذهنی این سوالات را از خود بپرسید:
- هدف اولیه شما چیست؟
- سعی می کنید چه مشکلی را حل کنید؟
- به دنبال چه نتیجه ای هستید؟
- چه کسانی در جلسه شرکت می کنند و چه مهارت ها یا دانش هایی دارند؟
- مدت زمان جلسه چقدر خواهد بود؟
- جلسه در کجا برگزار می شود؟
- از چه ابزارهایی می خواهید استفاده کنید؟
تکنیک های بارش ذهنی خلاق
این رویکردهای آزمایش شده برای به دست آوردن بهترین نتایج از طریق تکنیک های ساختار یافته طراحی شده اند. این که تکنیک ها چقدر خوب کار می کنند اغلب به گروهی که با آن کار می کنید بستگی دارد. به یاد داشته باشید، این تکنیک ها برای جلسات طوفان های فکری حضوری و آنلاین کار می کنند، بنابراین می توانید از آن ها برای تیم های راه دور نیز استفاده کنید.
- ماتریس سوات
تجزیه و تحلیل ماتریس سوات به خوبی شناخته شده است . SWOT مخفف نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها است. نقاط قوت و ضعف عوامل داخلی هستند در حالی که تهدیدها و فرصت ها عوامل بیرونی هستند. شناسایی این عوامل در ارتباط با یک مشکل یا موضوع به شما امکان می دهد تصویری واضح از تصمیمات خود داشته باشید.
- 5 چرا
5 چرا دقیقاً همان چیزی است که به نظر می رسد. این 5 سوال را برای ریشه یابی یک مشکل بپرسید. این کار ساده به نظر می رسد؛ اما می تواند به طرز شگفت انگیزی موثر باشد. با بیان مشکل شروع کنید. سپس آن را بسط دهید تا علت اصلی مشکل کشف شود. این کار ممکن است بیشتر یا کمتر از پنج سوال طول بکشد. اطمینان حاصل کنید که هر پاسخ به واقعیت نزدیک است. در این جا برای شما یک مثال ساده آورده ایم.
مشکل: مشتریان محصولات را رد می کنند؛ زیرا نیاز آن ها را برآورده نمی کند.
- به چه دلیل مشتریان محصولاتی را دریافت می کنند که با نیازهای آن ها مطابقت ندارد؟
- چرا تیم توسعه از مشخصات متفاوتی با موارد توافق شده در فروش استفاده کرد؟
- چرا بین تیم فروش و توسعه ارتباط نادرست وجود داشت؟
در این مثال، تنها سه سوال می توانند به بهبود فرآیند کمک کنند.
- رویکرد دوره ای
طوفان ذهنی دوره ای رویکردی است که با تیم ها به خوبی کار می کند. این رویکرد به ویژه برای اعضایی که تمایل به سکوت دارند بسیار مفید است. از هر یک از اعضای تیم بخواهید یک ایده را ارائه دهند. اگر ایده شخصی قبلاً توسط شخص دیگری پذیرفته شده باشد به او زمان داده می شود تا ایده دیگری را مطرح کند.
- ذهن نگاری
تکنیک بارش ذهنی به همه شرکت کنندگان چند دقیقه فرصت می دهد تا سه ایده مرتبط با هدف جلسه را یادداشت کنند. سپس هر کس ایده های خود را به فرد سمت چپ خود می دهد تا بتواند آن ها را گسترش دهد. این کار تا زمانی تکرار می شود که تمامی ایده ها بررسی شوند. این کار یک تکنیک غیر کلامی عالی است.
- نقشه برداری ذهن
نقشه ذهنی یک تکنیک طوفان فکری است که از یک ایده اولیه قوی به عنوان نقطه شروع برای ایجاد ایده های دیگر استفاده می کند. اگر ایده ای کاملاً تازه و غیر مرتبط معرفی شود، باید نقشه ذهنی خودش را داشته باشد.
چرا طوفان های فکری مهم هستند؟
اگر تا به حال جلسات بارش ذهنی برگزار کرده اید، احتمالاً می دانید که آن ها می توانند برای ایجاد ایده های جدید و یافتن راه حل برای یک مشکل بسیار موثر باشند. این کار تا حد زیادی به تیم ها کمک می کند تا با همکاری بیشتر در جهت یک هدف مشترک کار کنند. از دلایل اهمیت این کار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به اعضای تیم این امکان را می دهد که آزادانه تر و بدون ترس از قضاوت فکر کنند.
- کمک می کند تا تعداد زیادی ایده را به سرعت تولید کنند که می تواند برای ایجاد راه حل ایده آل، اصلاح و ترکیب شود.
- به تیم اجازه می دهد تا با اجماع به نتیجه گیری برسند و به مسیری جامع تر و آگاهانه تر منجر شود.
- دیدگاه های مختلفی را معرفی می کند و باعث نوآوری می شود.
طوفان های فکری انفرادی
معمولاً طوفان فکری به صورت گروهی بیشتر جواب می دهد. اما جالب این است که تحقیقات گوناگون نشان داده اند که طوفان فکری انفرادی از نوع گروهی هم نتیجه بخش تر است (هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت). شاید علت این باشد که گروه ها بعضاً قوانین طوفان ذهنی را زیر پا می گذارند. اما اغلب اوقات ایراد کار این است که افراد آن قدر به بقیه توجه می کنند که دیگر خودشان ایده ای ندارند، یا وقتی منتظرند نوبت صحبت آن ها برسد ایده هایشان را از یاد می برند که به این اتفاق انسداد (Blocking) می گویند.
وقتی خودتان تنهایی بارش ذهنی می کنید، دیگر لازم نیست نگران نظر بقیه باشید یا رعایت حال آن ها را بکنید که مبادا ناراحت شوند. می توانید آزادانه فکر کنید و خلاق باشید. مثلاً ممکن است در جلسه گروهی یکی از ایده هایتان را از ترس مسخره بودنش مطرح نکنید. اما وقتی تنهایی در موردش بیشتر فکر کردید ممکن است یک راه خارق العاده از دل آن دربیاید.
ممکن است وقتی تنهایی کار می کنید، نتوانید به اندازه جلسه گروهی به ایده ها پر و بال بدهید؛ چرا که دیگر تجربه مجموع اعضای تیم را ندارید که از آن ها استفاده کنید. طوفان فکری انفرادی زمانی بهتر جواب می دهد که مشکل مورد نظر ساده یا خیلی کلی باشد. همچنین اگر هدف شما صرفاً داشتن فهرستی از ایده هاست، طوفان ذهنی انفرادی مفید واقع خواهد شد. طوفان های فکری گروهی برای حل مسائل پیچیده بهتر نتیجه می دهند.
طوفان فکری گروهی
این جا می توان از قوه خلاقیت همه اعضای گروه استفاده کرد. وقتی یکی از اعضا در ایده ای به بن بست می رسد، خلاقیت و تجربه یک نفر دیگر می تواند به توسعه ایده وی کمک کند. در بارش ذهنی گروهی می شود ایده ها را بیش تر و بهتر بسط داد.
امتیاز دیگر این است که همه احساس میک نند نقشی در رسیدن به راه حل داشته اند. درضمن گروهی ایده دادن باعث می شود به همه خوش بگذرد و این اتفاق برای تیم سازی عالی است. با همه این ها، ممکن است پیشنهادهای غیرعادی در ابتدا بی ارزش به نظر برسند. در اینجاست که باید جلسات را با دقت مدیریت کنید تا اعضای تیم این ایده ها را قضاوت نکنند و باعث کور شدن خلاقیت جمع نشوند.
بهتر است تا جایی که می شود اعضای گروه از حیطه های تخصصی گوناگون باشند. تلاقی تجربه های گوناگون خلاقیت جلسه را بیشتر می کند. اما حواس تان باشد که گروه زیادی بزرگ نشود؛ درست مثل دیگر کارهای تیمی، یک گروه پنج تا هفت نفره معمولاً بهترین نتیجه را دارد.
نحوه استفاده از طوفان های فکری
بهترین نتیجه از طوفان های فکری زمانی حاصل می شود که اولاً از ترکیبی از طوفان گروهی و انفرادی استفاده شود. ثانیاً به قوانین زیر پایدار باشید. به این ترتیب شرایطی فراهم می کنید که همه بتوانند بدون مزاحمت بر مسئله تمرکز کنند و در عین حال تعداد ایده های تولیدی به بیش ترین حد می رسد. علاوه بر این، حس خوب صمیمیت بین اعضای تیم به وجود خواهد آمد.
مرحله اول: آماده سازی گروه
در قدم اول فضای راحت و مطبوعی برای جلسه فراهم کنید. مطمئن شوید که اتاق نور کافی دارد، ابزارها و منابع لازم آماده است و خوراکی و نوشیدنی برای تجدید قوا فراهم کرده اید. ببینید تیم شما برای طوفان های فکری و حل مسئله تا چه حد نیازمند اطلاعات و آماده سازی است؟ به خاطر داشته باشید که آماده سازی اهمیت دارد. اما اگر در آن افراط شود ممکن است طبیعت آزاد و بی قید طوفان ذهنی را در مختل کند یا حتی به کلی آن را نابود سازد.
چه کسانی در این جلسه حضور خواهند داشت؟ گروهی که همه اعضایش شبیه به هم فکر می کنند به اندازه تیمی که اعضای آن تفکر متفاوتی با هم دارند خلاق نخواهد بود. بنابراین سعی کنید افرادی از حوزه های کاری مختلف داشته باشید و از اشخاصی با شیوه های فکر متفاوت دعوت کنید.
وقتی همه یک جا جمع شدند، یک نفر را مسئول ثبت ایده های مطرح شده کنید. لازم نیست این فرد حتماً سرپرست گروه باشد. چرا که سخت می شود هم جلسه را ثبت کرد و هم در آن مشارکت داشت. یادداشت ها و اطلاعات لازم را جایی بگذارید که در دید همه باشد. می توانید از یک لپ تاپ و پروژکتور هم استفاده کنید.
مرحله دوم: ارائه مسئله
مشکل مورد نظر را آشکار و واضح توصیف کنید. هر ایده ای که راه حل مورد نظر باید داشته باشد را برای جمع توضیح دهید. مشخص کنید که هدف جلسه این است که تا می توانیم ایده پردازی کنیم.
ابتدای جلسه، زمان فراوانی در اختیار افراد بگذارید تا در سکوت هر ایده ای که به ذهنشان می رسد روی کاغذ بنویسند. سپس از آن ها بخواهید تا ایده هایشان را با همه درمیان بگذارند و مطمئن شوید که همه فرصت مساوی برای مشارکت داشته اند.
مرحله سوم: هدایت کردن بحث
وقتی تمام اعضای تیم ایده هایشان را مطرح کردند، نوبت بحث گروهی است تا به ایده های مختلف پر و بال بدهید و از آن ها برای خلق ایده های جدید استفاده کنید. پیدا کردن راه حل های جدید بر پایه راه حل های دیگران یکی از ارزشمندترین جنبه های طوفان فکری گروهی است. همه، حتی ساکت ترین اعضای گروه را به مشارکت در بحث و بسط دادن ایده ها تشویق کنید. نگذارید هیچ کس از ایده ها انتقاد کند.
شما هم اگر ایده ای به ذهنتان رسید بهتر است با گروه در میان بگذارید. اما انرژی و وقتتان را بیش تر بر حمایت از تیم و هدایت بحث صرف کنید. اگر دیدید اعضای تیم دارند از بحث منحرف می شوند، تمرکز را به موضوع برگردانید.
افکار را زیادی دنبال نکنید. مطمئن شوید که مقدار خوبی از ایده های متنوع پیدا کرده اید و بعد هر ایده را به تفصیل بررسی کنید. اگر کسی از بین اعضا نیاز داشت تا از بحث کناره بگیرد و خودش به تنهایی روی ایده ای کار کند، به او اجازه این کار را بدهید. سرانجام این که اگر جلسه طولانی است، حتماً وقفه های زیادی برای استراحت بدهید تا اعضا انرژی برای تمرکز کردن داشته باشند.
